Van tuffen, spekelen en kwatten

Mijn vader had, zoals de meeste vaders, het beste voor met zijn kroost. Bij ons werd er geen dialect gesproken. Er was zelfs een periode waar er strafpunten werden uitgedeeld voor elk dialect woord en er werd plichtsgetrouw gekeken naar 'hier spreekt men Nederlands' . Neen, niet een flamingantistisch programma maar waar er op enkele minuutjes tijd en op een luchtige manier het ABN (nu AN), algemeen nederlands wilde promoten.

In die tijd, jaren 60 en 70, was het ABN (algemeen BESCHAAFD Nederlands) immers een teken van scholing en goede opvoeding.

Mijn ouders zelf, uit de generatie van de tweede wereldoorlog, spraken in hun gezin van afkomst natuurlijk wel dialect, in hun geval Arendonks. Wat maakte dat wij als kind ABN spraken met hier en daar een Arendonks klankje of typisch woordje. En er waren natuurlijk wel de Turnhoutse woorden waarvan we ons niet bewust waren dat ze eigenlijk geen ABN waren en die we gebruikten, we groeiden immers op in Turnhout.

Door deze opvoeding heb ik een heel rare, ambigue relatie met dialect. Ik vind het leuk, grappig om horen, zou niet willen dat het verdwijnt maar tegelijk zou ik het erg vinden moesten mijn kinderen het door de band spreken. Van de andere kant bewonder ik mensen die even vlot en natuurlijk van dialect op AN kunnen overschakelen.

Maar goed, voor de leute hier een klein stukje proza doorspekt met dialect woorden, zowel in het Turnhouts als het Ronsisch waar ik hoop dat mensen uit beide kanten van het land iets aan gaan hebben.

Een mevrouw , van appeprij 30 jaar, moest voor de juuze komen.

Met veel zjaar ging ze op de bank zitten, hare kaboes zette ze naast zich neer nadat ze er een tutterfrut had uit genomen. Ze was wat zenuwachtig en kon niet stoppen met wiggelen.

'Mevrouw , zou u alstublieft die tutterfrut willen uit tuffen? Gebruik uw eesies, haal diep oesem.'

Mijnheer de juuze, ik ga niet straaien, ik weet dat ik goed meurrig was, het is niet mijn gewoonte om in mijn majouw nuitsjies te gaan verkopen. Is 't zo goed? Tot bienwaat!

Nu even een vertaling indien je het niet allemaal verstaan zou hebben:

appeprij = ongeveer (R)

juuze = rechter (R)

zjaar = met streken, bluf (T)

kaboes = tas (R)

tutterfrut = kauwgom (T)

wiggelen = bewegen (T)

tuffen = spugen (T)

eesies = hersenen (R)

oesem - adem (R)

straaien = tegen spreken,betwisten (T)

meurrig = gaar (T)

majouw = badpak (R)

nuitsjies = nootjes (R)

tot bienewaat = tot binnekort (R)